Sat 2025, May
No Result
View All Result
  • गृह
  • खबर
    • स्थानीय
    • समाचार
    • मुख्य
    • प्रदेश खबर
    • अन्तर्राष्ट्रिय
  • रंग

    ‘राष्ट्रिय बाल चलचित्र महोत्सव’ मा बाल लघु चलचित्र ‘गौँथली’ प्रदर्शन गरिने

    चलचित्र महोत्सव २०८१ : अभिनेता शिव श्रेष्ठसहित दुई दर्जन चलचित्रकर्मी सम्मानित

    र्‍याप गायनमा रुचि भएका युवाका लागि अवसर : ‘झुम्का साइफर’ शो सुरु हुँदै

    Trending Tags

    • भिडियाे
    • नृत्य प्रतियाेगिता
    • सांगीतिक
    • चलचित्र
  • विचार

    ‘नैतिक शिक्षा’ समाज निर्माणको आधार

    मौलिक संस्कृतिको पलायनतामा बजारशास्त्रको भूमिका

    सुनसरीमा पर्यटन विकासको सम्भावना

    Trending Tags

    • फोटो

      झुम्का बजार अनुगमनका केही दृश्यहरू (फाेटाेफिचर)

      रामधुनीमा छठ पर्वको अन्तिम तयारीमा भक्तजन (फोटो स्टाेरी)

      १२ तस्बिरमा हेर्नुहोस् सुन्दर ‘रामधुनी मन्दिर’

      Trending Tags

      • फाेटाे स्टाेरी
    • विविध
      • पत्रपत्रिका
      • पर्यटन

        दक्षिण एसियाकै पहिलो होमस्टे : स्याङ्जाकाे ‘सिरुबारी’

        यात्रा : इटहरी-घलेगाउँ-पोखरा

        विश्व सिमसार दिवस : हसिना सिमसारमा मेला [फोटोफिचर]

        Trending Tags

        • पर्यटन
        • पर्यटनमन्त्री
      • साहित्य

        गजल सङ्ग्रह ‘सराब’माथि विमर्श तथा गजल वाचन

        कविता : मलाई गितार मनपर्छ

        महँगी र मायालु (कविता)

        Trending Tags

        • खबरबिट साहित्य
      • अन्तर्वार्ता
      • भिडियो
      • प्रविधि
      • खेलकुद
      • रोजगार
      • विचित्र संसार
      • पुरानाे
      • निर्वाचन २०७९
    No Result
    View All Result

    विचार

    मौलिक संस्कृतिको पलायनतामा बजारशास्त्रको भूमिका

    खबरबिट by खबरबिट
    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    133
    SHARES
    ShareTweetSubscribe

    आलोक खनाल, आयुस रेग्मी

    हामीलाई धेरै कुरा थाहा छ, हाम्रो पहिरन हिजो जस्तो छैन । हाम्रो भान्साबाट हिजोका परिकारहरु विस्तारै विस्थापित भइरहेका छन् । हाम्रा चाडवाड पनि हिजोजस्ता छैनन् । यी परिवर्तन भएका छन् । अनि यही गतिमा परिवर्तन हुँदै जाने हो भने थाहा छैन के कस्ता नवीनतम अभ्यासहरु होलान् ?

    भुटेको मकै र तारेको आलु परिवर्तन भएर पपकर्न र आलुचिप्स वा फ्रेन्च फ्राई बनेर स्वादमा टाँसिएका छन् । मोही रूपान्तरित भएर फरक स्वादमा खान थालेका छौं । जसमा ठेकीको गन्ध र असली मोहीको स्वाद आउँदैन । गुन्यु चोली वा दौरा सुरुवाल पनि पर्व विशेषका पोषाक भएका छन् । दिनहुँ लगाउने ढुङ्ग्री मुन्द्री झण्डै विस्थापित हुँदै टप र झुम्काजस्ता गहनामा परिवर्तित भएका छन् । अनि हामी विस्तारै यिनै परिवर्तित वस्तुलाई आफ्नो ठानेर अपनत्व ग्रहण गरिरहेका छौँ । तिज वा दशैँ आफन्तजनसंग भलाकुसारी गर्नुको साटो मन लागेको गन्तव्यमा घुम्न जाने भइसकेको छ । अनि हामी यिनै परिवर्तित वस्तुलाई आफ्नो ठानेर ग्रहण गरिरहेका छौँ ।

    यसरी हामीबाट बिस्तारै हाम्रा मौलिक वस्तुहरु विस्थापित हुने क्रममा छन् । यसको श्रेय कसलाई जान्छ भन्ने विषयमा धेरै बहस पनि भइरहेका छन् । यद्यपि परिवर्तन र विस्थापनको क्रम बढ्दो छ । यसका मुख्य कारणमा हामीले घरी राजनीतिलााई दोष दियौं त घरी आँफैलाई घरीघरी विश्वव्यापीकरण र अर्काको देखासिखी गर्ने परिपाटीलाई दोष दियौँ । अझ दोष दिएको अर्को विषय छ प्रविधिको व्यापक प्रयोगलाई । यसरी हामीले दोष दिइरह्यौँ तथापि समाधान हुन सकेको छैन ।

    बजारशास्त्रले त्यसो त आर्थिक, सामाजिक र राजनैतिक तीनै आयामलाई उत्तिकै समेटेको हुन्छ । त्यसैले पनि हाम्रो संस्कृति पलायनताको कारणमा सबै कारणहरू उतिकै महत्वका साथ अघि आउँछन् । संस्कृतिको विकास र अवलम्बन समाज विकासको क्रमसँगै अघि बढ्दै जाने गर्दछ ।

    समाज परिवर्तन र सांस्कृतिक मूल्य मान्यतामा आएका परिवर्तनलाई हामीले पटक पटक यसरी समाजशास्त्रीय दृष्टिकोणबाट हेर्दै आयौँ अथवा मानिसको मनोवैज्ञानिक चिन्तनको दृष्टिकोणबाट हेर्दै आयौं । राजनीतिक आयामबाट हेर्ने हो भने यी परिवर्तनहरू राजनीतिकै द्योतक हुन् जस्तो लाग्छ । राजनैतिक अस्थिरताको कारण जस्तो लाग्छ । आर्थिक दृष्टिकोणबाट हेर्न हो भने त्यसकै कारण हो जस्तो लाग्छ । गरिबीको चपेटामा खोजिएका सस्ता र सजिला वस्तुको उपयोगिताजस्तो पनि लाग्छ । उता विश्वव्यापीकरण र मुलुकको स्वतन्त्र व्यापार नीतिलाई हेर्ने हो भने हाम्रा मौलिक संस्कृति माथिको अतिक्रमणका कारण जस्तो लाग्छ । यो लेख यी सबै कारणहरु केलाउनका निमित्त तयार गरिएको नभई बजारशास्त्रीय दृष्टिकोणबाट हेरौँ कि भन्नलाई तयार पारिएको मात्र हो, तथापि माथिका दृष्टिकोणसँग बिमती राख्ने अवस्था भने पक्कै छैन । यी सबै अन्तर्निहित विषय हुन् । बजारशास्त्रले त्यसो त आर्थिक, सामाजिक र राजनैतिक तिनै आयामलाई उत्तिकै समेटेको हुन्छ । त्यसैले पनि हाम्रो संस्कृति पलायनताको कारणमा सबै कारणहरू उतिकै महत्वका साथ अघि आउँछन् ।

    संस्कृतिको विकास र अवलम्बन समाज विकासको क्रमसँगै अघि बढ्दै जाने गर्दछ । अर्कोतर्फ बजारशास्त्रको विकासक्रम पनि समाज विकासको क्रमसँगै अघि बढ्दै जाने हो । समाजको विकासक्रम सँगै मानिसका आवश्यकताको पनि विकास हुँदै नै जाने हो । ती आवश्यकताले बजारमा माग सिर्जना गर्छन् । सिर्जित मागको परिपूर्तिका लागि बजारले ठूलो भूमिका निर्वाह गर्दै आएको हुन्छ । सिर्जित स्वाद पूरा गर्छ बजारले । सिर्जित फेसन पूरा गर्छ । व्यापार नै यस्तो साधन हो जसले मानिसको खाँचो पूरा गर्दैछ ।

    अर्कोतर्फबाट हेर्दा बजारशास्त्रका समष्टिगत क्रियाकलापहरु छन्, जसले मानव जीवनमा अतिरिक्त आवश्यकता र मनोविज्ञानमा जोड दिन्छन् र त्यसमाथि काम गर्छन् न कि स्वतः सिर्जित आवश्यकता मात्रै पूरा गर्छन् । व्यावसायिक प्रतिस्पर्धा नै पनि यसैमा बढी अन्तरनिहित हुन पुगेको छ भन्दा अतिशयोक्ति नहोला । बजारशास्त्रको तीब्र प्रतिस्पर्धा र आक्रामक बिक्री शैलीको प्रयोग पनि उत्तिकै छ । जब कि हामीलाई धेरै अवस्थामा बजारमा आएका वस्तुले थप आवश्यकता महसुस गराएका छन् । जस्तो कि, जन्मोत्सव मनाउने सिलसिलामा बजारमा केक भित्रियो । सँगसँगै केक काट्ने प्रवृत्ति पनि आयो । आयातित संस्कृतिका परिपुरणको साधनका रुपमा रहेको बजारले यसको पनि भरणपोषण गर्दै नै आएको छ । यसलाई पाश्चात्य मुलुकको प्रभाव भनौँ वा के ? अर्कातर्फ प्रविधिमार्फत वस्तु प्रयोग गरेका फोटो र भिडियो आफन्तहरुले भटाभट सम्प्रेषण गर्ने परिपाटीले उस्तै भूमिका निभाएकै छ ।

    दशैँमा घुम्न जाने परम्पराको स्थापनाको कारण पक्कै पनि आन्तरिक वा वाह्य पर्यटन व्यावसायको बजारीकरण पनि एक हो । यो बाहेकका अन्य वाध्यता जस्तो जागिरेको छुट्टी त्यही वेला हुनु होला । यद्यपि ठिक त्यही मौका छोपेर व्यवसायीले छुट अफर दिनु, टुर प्याकेज बनाइदिनु र त्यसलाई सामाजिक सञ्जालमा व्यापक वनाईदिनु आदिचाहिँ बजारशास्त्रकै परिणती हुन् । आक्रामक शैलीमा आएका टुर प्याकेजहरु र पर्यटकीय स्थलका विज्ञापनले घरमा बसेर वा आफन्तसँग भेटघाट गरेर चाडवाड मनाउने परम्परालाई विस्थापित गर्दै गएको प्रतित हुन्छ । संस्कार धान्ने उमेरको पुस्तामा समेत प्रविधिको व्यापक प्रयोग बढेको छ । जसको कारण परम्परागत शैलीमा उनीहरुले नै पनि परिवर्तन गरिरहेका छन् ।

    बजारशास्त्रमा दिनदिनै भएका अनुसन्धानहरु ग्राहकमा अतिरिक्त नवीनतम अभ्यासलाई अभ्यस्त बनाउनमा केन्द्रित रहने पनि निश्चित छ । जसले मानिसको आचरण व्यवहारमा वेग्लै छलाङ मारिदिन्छ । मानिसलाई वस्तु प्रतिको आकर्षण बढाउन बजारशास्त्रले अनेकौं रणनीतिहरु अवलम्बन गर्छन् । यसले मुन्धुमका आधारभूत वस्तुमाथि सिर्जनात्मक व्यापार गर्न सक्छ अथवा भनौं गरिरहेको छ ।

    बजारशास्त्रमा दुई तत्वहरू सदैव सक्रिय रहन्छन् । पहिलो मानिसका आवश्यकता पूरा गर्ने वस्तु निर्माण गर्नु, दोश्रो अतिरिक्त आवश्यकताको सिर्जना गर्नु । आधारभूत आवश्यकताले मानिसलाई जिउन सिकाउँछ भने अतिरिक्त आवश्यकताले मानिसको मनोविज्ञानलाई परिवर्तन गरिदिन्छ । आवश्यक परे यसले वस्तु सहजीकरण गर्छ र सांस्कृतिक अभ्यासमाथि महत्वाकांक्षा थप गरिदिन्छ । उपभोक्ताको मनोविज्ञानलाई परिवर्तन गरिदिन्छ । अनि सहजीकरणले वस्तु अवलम्बन गर्न गराउन भूमिका खेल्छ वा भनौँ बजारमा ग्राहकको अहमताप्रति विचरण गर्छ र आफू एकछत्र राज गर्न पुग्छ ।

    यतिबेला बजारको माग सम्बोधन गर्न राज्यले पनि निकैपटक सोच्नु पर्ने हुन्छ । सामान्य उदाहरणका लागि लक्ष्मी पूजामा बालिने गरेका माटोका प्यालालाई बिजुलीबाट बल्ने प्लास्टिकका प्यालाले प्रतिस्थापन गर्ने ठूलो भय उत्पन्न भइसकेको छ । अथवा, भनौँ यसको संरक्षण गाउँले मात्रै गर्दैछ । शहरमा माटोका प्याला कम र प्लास्टिकका प्याला बल्न थालिसके । निर्माण सहजताका हिसाबले जनै पूर्णिमामा हातले सिखा पारेका जनैलाई प्रतिस्थापन गर्ने वस्तु मेसिनले गाँठो पारेको जनै सिद्धहस्त वस्तु भएको छ । त्यसो त बजारशास्त्रीय अभ्यास भनेकै मानिसलाई प्रयोग सहजीकरण गर्नु हो । यद्यपि प्रयोग सहजीकरणले परम्परागत मौलिक वस्तुको उत्पादनमा ह्रास ल्याउने र उस्तै देखिने तर सांस्कृतिक परिवर्तन सहितका वस्तुको उत्पादन गरी विक्री गर्ने मात्रा बढाएको छ । यसलाई राज्यले नियमन गर्न नै पनि निकै सोच्नु र विचार गर्नु पर्ने अवस्था सिर्जना भइसकेको छ ।

    अझ भनौँ रैथाने संस्कृतिहरु बिस्तारै पलायनतातर्फ जानु वा तिनले आफ्नो मौलिकता गुमाउँदै जानुमा बजारशास्त्रीय अभ्यासहरू उति नै जिम्मेवार छन् जति अन्य कारणहरु छन् । यसमा आर्थिक हिसाबले समृद्ध मुलुकहरू प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष रुपमा संलग्न छन् भन्दै गर्दा अतिशयोक्ति हुँदैन । तिनले हाम्रोजस्तो अविकसित मुलुकमा त्यसको गहिरो प्रभाव छाड्छन्, वस्तुको माध्यमबाट । वस्तु बजारीकरणको माध्यमबाट । तराईमा धोती र कमिजको संस्कृति हराउँदै जानुमा बजारमा आएका सजिला कपडा पहिलो कारण हो यसपछि मात्रै अन्य कारणहरु आउँछन् । गुन्यु चोलाको प्रतिस्थापन गर्न कुर्ता सुरुवाल सहज हुनु अर्को उदाहरण हो । संस्कृतिका विविध पक्ष छन्, जसमा रहेका अप्ठ्यारासँग बजारशास्त्रका रणनीतिहरु खेल्न पुग्छन् । मन्दिरमा बालिने हातले कालेका बत्तीहरु प्रतिस्थापन हुँदैछन् । निधारमा लगाइने काठ घोटेको चन्दनलाई अविर केशरीले प्रतिस्थापन गरेको पनि निकै भइसक्यो । पटुका हराएर पेटीको संस्कृति विकास भएको पनि निकै भयो । तिहारको भाइ मसलामा आयातित कुराहक दिनानुदिन थपिंदै जाँदा कुनै दिन यस्तो आउन सक्छ सेल र अनरसा हुँदैन थालमा । त्यसको सट्टा त्यति नै महत्व वोकेको अर्को कुनै वस्तु हुनसक्छ ।

    बजारशास्त्रमा दिनदिनै भएका अनुसन्धानहरु ग्राहकमा अतिरिक्त नवीनतम अभ्यासलाई अभ्यस्त बनाउनमा केन्द्रित रहने पनि निश्चित छ । जसले मानिसको आचरण व्यवहारमा वेग्लै छलाङ मारिदिन्छ । मानिसलाई वस्तु प्रतिको आकर्षण बढाउन बजारशास्त्रले अनेकौं रणनीतिहरु अवलम्बन गर्छन् । यसले मुन्धुमका आधारभूत वस्तुमाथि सिर्जनात्मक व्यापार गर्न सक्छ अथवा भनौं गरिरहेको छ । यसले बुद्धिष्टको प्राकृतिक वस्तुको प्रतिस्पर्धी वस्तु बजारमा ल्याउँछ । मुस्लिमका, यहुदीका वा हिन्दुका भेषभुषा, रहनसहन, गरगहना, आदत, परम्परागत मूल्य मान्यतामाथि नै व्यापारका रणनीतिहरू लगाउन पुग्छ । अथवा स–साना क्षेत्रमा विश्वलाई खण्डीकरण गरेर त्यहाँका मौलिक संस्कृति र परम्पराका झन्झटिला अभ्यासमाथि व्यापार गर्न पुग्छ अनि एउटा छुट्टै पहिचानको थालनी गर्न पुग्छ जुन कुरा आजको मौलिकता भन्दा फरक किसिमको हुन सक्छ ।

    Tags: Bannerबजारबजारशास्त्रविचारसंस्कृति
    ADVT
    अगाडिकाे पाेस्ट

    सुनसरीमा पर्यटन विकासको सम्भावना

    अर्काे पाेस्ट

    प्रतिबन्धित लागूऔषध ब्राउनसुगरसहित एक पक्राउ

    सम्बन्धित Posts

    समाचार

    लागूऔषध ब्राउन सुगरसहित सात पक्राउ

    by खबरबिट
    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९
    0

    विराटनगर । मोरङ र झापाको...

    समाचार

    जनकपुरमा जानकी जन्मोत्सव सुरु

    by खबरबिट
    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९
    0

    जनकपुर । जनकपुरस्थित जानकी मन्दिरमा...

    शिक्षक र चिकित्सक सडकमा : विद्यार्थी परीक्षा र बिरामी उपचारको प्रतीक्षामा

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    कन्टेन्ट क्रिएटर्सलाई सशक्त बनाउन इटहरीमा शनिबार ‘क्रिएटर्स मेला’

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    सप्ताहव्यापी विवाहपञ्चमी महामहोत्सव सुरु

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    झापा र उदयपुरबाट लागूऔषधसहित तीन पक्राउ

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९
    अरू हेर्नुहाेस्
    Subscribe
    Connect with
    Login
    I allow to create an account
    When you login first time using a Social Login button, we collect your account public profile information shared by Social Login provider, based on your privacy settings. We also get your email address to automatically create an account for you in our website. Once your account is created, you'll be logged-in to this account.
    DisagreeAgree
    Notify of
    Connect with
    I allow to create an account
    When you login first time using a Social Login button, we collect your account public profile information shared by Social Login provider, based on your privacy settings. We also get your email address to automatically create an account for you in our website. Once your account is created, you'll be logged-in to this account.
    DisagreeAgree
    0 प्रतिक्रिया
    पुरानाे
    नयाँ Most Voted
    Inline Feedbacks
    सबै प्रतिक्रिया हेर्नुहाेस्

    नयाँ खबर

    समाचार

    लागूऔषध ब्राउन सुगरसहित सात पक्राउ

    by खबरबिट
    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९
    0

    सबै पढ्नुहाेस्

    जनकपुरमा जानकी जन्मोत्सव सुरु

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    पाल्पामा जीप दुर्घटना, ३ जनाको मृत्यु

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    शिक्षक र चिकित्सक सडकमा : विद्यार्थी परीक्षा र बिरामी उपचारको प्रतीक्षामा

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९

    सिद्धार्थ शिक्षा सदनमा ‘श्रष्टासँग बालबालिका’

    १० भाद्र २०८०, आईतवार १३:१९


    बढी पढिएकाे (३० दिनमा)

    • सिद्धार्थ शिक्षा सदनमा ‘श्रष्टासँग बालबालिका’

      0 shares
      Share 0 Tweet 0
    • मेरो गाउँ (कविता)

      0 shares
      Share 0 Tweet 0
    • जनकपुरमा जानकी जन्मोत्सव सुरु

      0 shares
      Share 0 Tweet 0
    • गरिबी : न्यूनीकरणका प्रयास र चुनौती

      0 shares
      Share 0 Tweet 0
    • समाज परिवर्तनमा युवाको भूमिका र दायित्व

      0 shares
      Share 0 Tweet 0

    सलेदो मिडिया प्रा.लि.द्वारा सञ्चालित


    मुख्य कार्यालय  :  रामधुनी ५, (झुम्का) सुनसरी
    शाखा कार्यालय : इटहरी ६ (पश्चिम लाइन), सुनसरी

     

    हाम्राे टिम

    प्रवन्ध निर्देशक/सम्पादक : आर.बी.कट्वाल
    डेस्क रिपाेर्टर :
    बजार व्यवस्थापक :
    संवाददाता : नसिम अन्सारी (सुनसरी)
    संवाददाता : दिपक पुरी (बराहक्षेत्र)

    No Result
    View All Result

    सम्पर्क

    माेबाइल : ९८०२७८१०८३
    विज्ञापन : ९८०२७८१०८३
    इमेल : [email protected]
    सूचना विभाग दर्ता नं. : ७७३/२०७४/०७५

    Design  by :

    • हाम्राे टीम
    • विज्ञापन
    • राशिफल

    © Saledo Media Pvt. Ltd 2020 ।। Website Design By : IT Karkhana

    No Result
    View All Result
    • गृह
    • खबर
      • स्थानीय
      • समाचार
      • मुख्य
      • प्रदेश खबर
      • अन्तर्राष्ट्रिय
    • रंग
    • विचार
    • फोटो
    • विविध
      • पत्रपत्रिका
      • पर्यटन
      • साहित्य
      • अन्तर्वार्ता
      • भिडियो
      • प्रविधि
      • खेलकुद
      • रोजगार
      • विचित्र संसार
      • पुरानाे
      • निर्वाचन २०७९

    © Saledo Media Pvt. Ltd 2020 ।। Website Design By : IT Karkhana

    Welcome Back!

    Sign In with Facebook
    OR

    Login to your account below

    Forgotten Password? Sign Up

    Create New Account!

    Sign Up with Facebook
    OR

    Fill the forms bellow to register

    All fields are required. Log In

    Retrieve your password

    Please enter your username or email address to reset your password.

    Log In
    error: याे समाचार कपी गर्न बन्देज गरिएकाे छ ।